Vandaag: de Rotterdamse toneelspeler Paul van Soest. Over de kracht van water, een Amsterdammer met Rotterdams accent en acteren: ,,Daar heb ik geen zin meer in.’’
Wat ziet u als u in de spiegel kijkt?
,,Ik zie mezelf niet. Ik kijk slechts naar een stoffelijk omhulsel. Een ander kijkt maar wat ’ie vindt. Dat kan mij niet schelen. Ik zie Paul niet. Als ik in de spiegel kijk en ik heb een veeg op mijn gezicht ofzo, dan haal ik die weg. Ik zorg er voor anderen voor dat het er naar het beste behoren uitziet. Het draait niet om wat je ziet, maar om de ziel. Als ik naar de Melkweg kijk dan verbind ik, net als vroeger, de puntjes en dan zie ik mezelf daar liggen. Net zoals iemand anders onder diezelfde Melkweg dat doet. Dat is de grootheid hoe ik alles wil voelen. Dat is uitgestrekter dan een spiegelbeeld.’’
Zo, dat klinkt filosofisch.
,,Nadat ik in 1970 werd afgewezen voor de toneelschool in Amsterdam, moest ik toch studeren. Ik had altijd al een grote interesse voor helderziendheid en parapsychologie. Ik ging psychologie studeren in Utrecht. Na twee weken zat ik bij het studententoneel. Toneelspelen werd vrijheid. Aan mijn studie deed ik eigenlijk niets meer, want ik wist dat allemaal wel. Mijn moeder noemde me vroeger de kleine professor. Ik zocht alles op en was altijd op zoek naar duidingen. Mijn vriendjes lazen stripboeken. Ik de encyclopedie.’’
Is op de planken staan altijd uw grote droom geweest?
,,Eigenlijk wilde ik vroeger architect worden. Ik kon zo leuk met blokken spelen. Geen Lego hoor. Het was veel spannender om met zelf gevonden blokjes aan de gang te gaan.’’
Dat is wel even wat anders.
,,Het toneelspelen werd beïnvloed doordat wij boven een pianist woonden. In 1956 hadden we al televisie en de onderbuurman kreeg veel bezoek van mensen die bekend waren van tv. Dat prikkelde de verbeelding. Daardoor was ik nieuwsgierig naar die bijzondere wereld.’’
Wanneer kwam toneel in beeld?
,,Eerlijkheidshalve moet ik zeggen dat ik mijn toneelprimeur al had toen ik 4 was. Dat was bij ons in de Hervormde kerk. Ik speelde Jozef in het kerststuk. Ik was eigenlijk al lang blij dat ik geen boom hoefde te spelen. Op 11 december ben ik trouwens weer Jozef. Dan speel ik de voorstelling De Man van Maria in de Rotterdamse Schouwburg. Die voorstelling speelde ik voor het eerst in 1997, maar is me altijd bijgebleven. De tekst is prachtig en vertelt heel oprecht de gevoelens van God, Maria en Jozef. Het is een heel aardse afspiegeling.’’
Is het stuk nog hetzelfde?
,,Nee, deze voorstelling is met een flamenco-gitarist: Alessio Rooders. Flamenco is de muziek van de darmen. En de darmen zijn de hersenen van je gevoel.Wanneer iets emoties oproept, voel je dat in je buik, niet in je hoofd. Dat vind ik het mooie van die muziek. In 2013 speelden we trouwens deze voorstelling ook, maar dan met Jozef als poppenkastpop. Ik kreeg in dat jaar een herseninfarct.’’
Heftig! Bent u daar helemaal bovenop gekomen?
,,Ik heb veel geluk gehad.Wel had ik een lange tijd slecht zicht. Een norse oogarts zei me dat er niks aan te doen was. Dat was verdomme keihard. Toen ik teruggebracht werd naar de afdeling in het ziekenhuis heb ik huilend over de gangen gelopen. Ik was alleen. Zelfs mijn geliefde zat op dat moment niet in mijn hart. Ik was, op zijn Rotterdams gezegd, compleet naar de klote. Toch is het gelukt om mezelf weer bij elkaar te rapen. Uiteindelijk houd je vast aan het leven. Dat zag ik ook bij mijn vader, die zijn laatste adem uitblies terwijl ik hem vasthield. Het is allemaal erg confronterend. Daardoor heb ik vooral geleerd om van iedereen te houden. Een ander heeft net zoveel nare, vervelende of juist gelukkige ervaringen. We zijn allemaal hetzelfde en gaan allemaal dood.’’
Een wijze les uit een vreselijke ervaring dus?
,,Tijd stelt niks voor. Kijk, zolang ik teksten in mijn kop kan beitelen, stop ik niet met toneel. Ik heb het gevoel dat ik nu juist steeds meer op mijn plek ben. Niks houdt op. De energie blijft altijd bestaan. Misschien op Mars, misschien hier. Mensen moeten als water zijn.Water klaagt niet, water wil nooit iets veranderen, water heeft geduld.Water verbindt alles, water neemt elke vorm aan die het tegenkomt. Er zijn geen obstakels, als je wat tegenkomt vorm je je daarnaar. Zo staat het in de Tao Te Ching.’’
Speelt geloof nog een rol in uw leven?
,,Geloof zorgt vooral voor een hoop ellende. Zeker als het uit boekjes komt. Maar je bent altijd een kind van je tijd. In mijn tijd was geloof belangrijk. De morele waarden zijn alleen door elkaar geschud. Ik vind het linke soep.’’
Trouwens, u bent een geboren Amsterdammer toch?
,,Ja, maar wel de enige Amsterdammer met een Rotterdams accent. Toen ik 3,5 was zijn we naar Rotterdam verhuisd. Mijn grootouders zaten al op zuid. Opa had een café genaamd De Dolphijn. Deze stad is een jungle die je moet ontdekken. Als knaapje liep ik altijd al door de stad. Toen ik een jaar of 9 was, was er een jongetje vermist. Toen er gedregd werd bij de Aelbrechtskolk zag ik hoe die jongen van mijn leeftijd gevonden werd. Dat beeld zie ik vaak als een foto voor me. Verder is deze stad geweldig. Ik zou nooit ergens anders kunnen wonen.’’
U zegt nooit te willen stoppen met toneel. Waarom niet?
,,Nu ik ouder ben, begin ik te merken dat het allermooiste is dat mensen gaan nadenken. Ontroerd raken, dankbaar zijn of gelukkig worden. Dat geluk, dat probeer ik doorte geven. Als toneelspeler houd je een spiegel voor aan mensen. Je vertelt ze niet hoe het zit, maar geeft stof tot nadenken. Dat vind ik prachtig.’’
En acteren?
,,Ik heb geen zin meer in acteren.Wat ik doe op toneel is omvattender dan acteren. Een toneelspeler houdt alles in eigen hand, terwijl een acteur doet wat hem gevraagd wordt. Toen Was Geluk Heel Gewoon was trouwens anders. Daar zijn zoveel mensen verschrikkelijk blij van geworden. Het was een totaalproduct. De mensen achter de schermen zijn net zo belangrijk als wij, maar het publiek ziet alleen de acteurs op het scherm.’’
Bent u tevreden met uw spiegelbeeld?
,,Ik mag mij een gelukkig mens noemen. Ook mag ik veel geluk doorgeven en daar ben ik heel dankbaar voor.’’
Dit stuk is eerder gepubliceerd in het AD.